بابونه و منشا تولید آن

بابونه از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی شناخته شده توسط انسان است. مردم مصر و یونان باستان از خواص دارویی آن مطلع بوده و برای درمان بعضی بیماری‌ها از این گیاه استفاده می‌کرده‌اند. دو تن از حکمای یونان باستان «پلینیوس» و «دیوسکورید» در تألیفات خود از بابونه به نام «کاماملون» یاد کرده و خواص درمانی آن را شرح داده‌اند.

مصری‌ها، رومی‌ها و یونانیان باستان از گل‌های بابونه برای درمان آفتاب‌زدگی، تب‌ها و قولنج استفاده می‌کردند. آلمانی‌ها برای توصیف بابونه از عبارتی به نام "alles zutraut" استفاده می‌کنند که مفهوم این عبارت این است: "بابونه هر دردی را درمان می‌کند".

بابونه از گیاهان بومی منطقه مدیترانه بوده، ولی منشا آن را در آسیای صغیر گزارش کرده­‌اند. البته این گیاه امروزه پراکندگی وسیعی در اروپا، آسیای غربی، آفریقای شمالی، آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا پیدا کرده است.

در ایران نیز گونه‌­های مختلف جنس ماتریکاریا در نقاط مختلف کشور رشد می­‌کنند ولی جنس و گونه‌ی ماتریکاریا کامومیل، در منطقه غرب لرستان بین خرم‌­آباد و دورود، شمال غربی اندیمشک، در خوزستان، صالح آباد هفت‌گل، شوشتر، شیراز، ایرانشهر و اطراف تهران یافت می‌­شود. تولید زراعی این محصول نیز در کشور عمدتاً در استان­‌های اصفهان، شیراز، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان و همدان انجام می­‌گیرد.

مشخصات گیاه بابونه

بابونه با نام علمی Matricaria Chamonail گیاهی از تیره کاسنی (مرکبات) است. ارتفاع این گیاه بین 30 تا 70 سانتیمتر متغیر بوده و ساقه آن دارای انشعاب­‌هایی است که هر یک از آنها به کاپیتول­‌هایی به قطر ۱.۵ تا ۲ سانتیمتر منتهی می­‌شود. گل‌های گیاه بابونه از دو نوع گلچه‌ی زبانه­‌ای و لوله‌­ای تشکیل شده­‌اند و در انتهای ساقه مشاهده می­‌شوند. گلچه‌­های کناری زبانه‌­ای به رنگ سفید و تعداد آنها متفاوت و بین 12 تا 18 عدد در هر گل است و این گلچه­‌ها از نظر جنسی، ماده به حساب می‌آیند.

گل آذین بابونه یک کاپیتول انتهایی است. نهنج ابتدا به صورت یک نیم کره است که در طول گلدهی طویل شده و به صورت یک مخروط تو خالی درمی­آید. قطر گل­های بابونه متفاوت و بین ۱٫۵ تا ۳ سانتیمتر متغیر است.

یکی از مشخصات گل‌­های بابونه آلمانی که آن را از سایر جنس­‌های با گل­‌های مشابه متمایز می­‌سازد، وجود فضای خالی در بین گل است. به طوری که اگر گل­‌ها به صورت طولی برش داده شوند فضای خالی در بین آنها دیده می­‌شود، در حالی که این فضا در سایر جنس‌­های گیاه دیده نمی­‌شود. در ضمن گل­‌های بابونه پس از باز شدن و نمو گل­ها، به صورت مخروطی مشاهده خواهند شد.

برای آشنایی با خواص معجزه‌آسای بابونه، اینجا را کلیک کنید.

انواع بابونه

چندین گونه شناخته شده از بابونه مانند بابونه رومی ، بابونه آلمانی ، بابونه مراکش ، بابونه زرد ، بابونه وحشی و غیره وجود دارد. اما دو گونه اصلی بابونه که به صورت دم‌کرده استفاده می‌شوند و برایشان خواص دارویی در نظر گرفته می‌شود عبارتند از بابونه آلمانی و بابونه رومی. سایر گونه‌های ذکر شده در بالا هم از نام بابونه برخوردار هستند اما معمولاً به صورت دم‌کرده به کار نمی‌روند و خواص دارویی برایشان ذکر نشده‌ است.

۱. بابونه آلمانی

بابونه آلمانی برای مصریان و رومیان باستان یک گیاه شناخته شده بود و آن را به الهه خورشید تقدیم می‌کردند، چون بابونه آلمانی را داروی همه دردها می‌دانستند و از آن به عنوان آرام بخش و تسکین‌دهنده استفاده می‌کردند. بابونه آلمانی از قرن پانزدهم در اروپا به عنوان یک گیاه دارویی استفاده شد.

کشت انبوه بابونه آلمانی از قرن شانزدهم در کشور آلمان آغاز گردید وکشورهای پرتغال و فرانسه نیز از این گیاه جهت درمان بیماری‌ها استفاده کردند. حتی در قرون وسطی از این گیاه جهت خوشبو کردن هوا استفاده می‌شد و کف اتاق‌ها را با این گیاه می‌پوشاندند. 

کشورهای عمده تولیدکننده این گیاه عبارتند از: مجارستان، روسیه، آرژانتین، آلمان، چک، اسلواک، فنلاند، مصر و اخیراً هندوستان.

۲. بابونه رومی

بابونه رومی (Chamaemelum nobile) یک گیاه چند ساله بومی اروپای غربی و ایرلند شمالی است. چای ساخته شده از بابونه رومی به طور سنتی در درمان اختلالات دستگاه گوارش مانند تهوع ، گاز ، استفراغ و سوزش قلب مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین به دلیل خاصیت ضد التهابی شناخته شده است و از آن برای کاهش التهاب بر روی پوست استفاده می‌شود.

در کتب سنتی ایران به این بابونه، بابونه شیرازی هم گفته شده است. طبع بابونه رومی گرم و خشک است. از خواص بابونه رومی می توان به لطیف کننده و مقوی دِماغ و اعصاب و افزایش نیروی جنسی اشاره کرد و برای رفع تب و لرز از ایام قدیم مورد توجه بوده است، برای تنظیم قاعدگی مناسب بوده و ترشح شیر را افزایش می‌دهد و برای رفع سردرد و کاهش ورم‌ها و خرد کردن سنگ مثانه مفید است و در موارد گرفتگی مجاری ادراری و کم بودن ترشحات عادت ماهیانه می‌تواند کاملا مفید است.

نحوه تشخیص بابونه رومی از آلمانی

یک وجه تمایز بابونه رومی و آلمانی برگ‌های آن هاست. برگ‌های خاکستری سبز بابونه رومی ضخیم‌تر از برگهای بابونه آلمانی است. وجه تمایز دیگر ساقه است، ساقه بابونه رومی کمی مودار است ، در حالی که بابونه آلمانی دارای ساقه های صاف است.

بابونه شیرازی

همانطور که در بالا اشاره شد، در کتب سنتی ایران به بابونه از نوع رومی، بابونه شیرازی هم گفته شده است. طبع این بابونه شیرازی گرم و خشک است. این نوع بابونه به مقدار زیادی در استان شیراز و بقیه استان‌های همجوار که دارای شرایط آب و هوایی یکسان هستند نیز تولید می‌شود.

برای تهیه‌ی بابونه شیرازی درجه یک صادراتی که به طور مستقیم از تولیدکننده تهیه شده است، اینجارا کلیک کنید.

نام علمی: chamomilla L. Maticaria  .

نام عمومی: Chamomile 

بخش مورد استفاده: سرشاخه های گلدار

مشخصات ظاهری گیاه: گیاه علفی یکساله، معطر، دارای ساقه و برگ باریک و منشعب گل‌های کناری (زبانه‌ای) سفید و گل‌های میانی (لوله‌ای) زرد است. گل‌های زبانه‌ای (کناری) پس از شکفتن کامل حالت خمیده به سمت پایین پیدا می‌کنند.

کاربرد تایید شده گیاه بابونه:

1. به صورت موضعی: ضد التهاب
2. به صورت خوراکی: ضد اسپاسم و مقوی معده و آرامبخش
3. به صورت بخور: گلو درد و زکام

زمان و فواصل کاشت بابونه شیرازی

برای کشت گیاه بابونه، زمان مناسب برای کاشت پائیزه، نیمه دوم شهریور و برای کشت بهاره، نیمۀ دوم اسفند است. زمان کاشت نقش عمده‌ای در عملکرد گل بابونه دارد. در کشت پائیزه و بهاره بذرها در ردیف‌هایی به فاصلۀ 12-15 سانتی‌متر در زمین اصلی کشت می‌شوند.

در سال اول کاشت برای هر هکتار زمین به ۳ تا ۴٫۵ کیلوگرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز است. چنانچه بابونه به صورت یک کشته تکثیر شود از سال دوم به بعد باید از مقادیر کمتری بذر استفاده کرد. زیرا پس از برداشت گل بر اثر ریزش بذرها و رویش آنها باید به کاشت بذرها در نقاطی اقدام نمود که گیاهان تراکم کمتری دارند.

در کشت غیر مستقیم اواخر مهر زمان مناسبی برای کشت بذر در خزانۀ هوای آزاد است. نشاها ۴ تا ۶ هفته بعد (اواخر آبان تا اوایل آذر) آمادۀ انتقال به زمین اصلی می‌شوند. برای اینکه حداکثر مقدار محصول و گل به دست آید نیاز است که فضای ۳۰ تا ۴۰ سانتی متر مربع برای هر بوته در نظر گرفته شود.

منابع:

https://www.greenteasource.com/chamomile/types

http://giahdaroui.blogfa.com/post/5

https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D9%87

https://attarak.com/انواع-مختلف-بابونه-و-خواص-آن/

http://iau-saveh.ac.ir/Files/Congress-DataSend/220_2011-08-05_09.31.17_izadkhah1.d